De Transatlantic Five is een samenwerking tussen het Duitse trio Christopher Dell (vibrafoon), Christian Ramond (contrabas) en Klaus Kugel (drums) en de Amerikanen Nate Wooley (trompet) en Ken Vandermark (tenorsax). De laatste twee zijn mij wel bekend en dan vooral Ken Vandermark waarvan ik 22 cd’s in de kast heb staan. Zijn aanwezigheid duidt wel het soort muziek aan die we hier te horen krijgen, avant-garde jazz in optima forma. Ik was Ken een beetje uit het oog verloren vanwege de grote hoeveelheid albums die hij uitbrengt en ook omdat hij soms in mijn oren wat al te ver gaat in zijn experimenten.

Op dit album zijn we getuige van een ontmoeting tussen Europese avant-garde muzikanten met muzikanten uit de VS gespecialiseerd in hedendaagse geïmproviseerde muziek. Het merendeel van de composities zijn een product van alle vijf muzikanten met uitzondering van “Around Town” van Christopher Dell en “En Attente” van Ken Vandermark. De instrumentale bezetting hier is niet toevallig hetzelfde als die op het iconische album Out to lunch van Eric Dolphy op Blue Note, omschreven door de Duitse jazzcriticus Hans-Jürgen Schaal als een compleet nieuw geluidsconcept, een “airy framework of colourful abstraction”, “half chamber music transparency, half free jazz laboratory”. Die muziek vormt het uitgangspunt van dit album “Transitions”, het repertoire bestaat uit originele composities geïnspireerd door hun grote bewondering voor en onderzoek naar het werk van Eric Dolphy. Tot zover mijn citaten uit de hoestekst, want eerlijk gezegd, de muziek op Out to lunch uit 1964 was destijds nogal baanbrekend maar absoluut geen avant-garde, althans in mijn oren, en op Transitions is daar wel degelijk sprake van.

Afgezien van de eerder vermelde composities “Around Town” en “En Attente” dragen de groepsnummers de titels “Transition I t.e.m VI”. “Around Town” bevat absoluut een duidelijk muzikaal thema, hetgeen bij diverse nummers niet geheel duidelijk is. In “Transition I“ weet Nate Wooley een hele reeks geluiden aan zijn trompet te ontlokken die in geen enkel lesboek zullen voorkomen, iemand als een Albert Ayler draaide zijn hand er niet voor om, maar op de trompet, hoewel Donald Ayler en Don Cherry wisten er ook wel raad mee. In “Transition II” krijgt vibrafonist Dell veel ruimte, rust dus.

Het is bij lange niet alles avant-garde oftewel piep-knor zoals de haters het noemen wat de klok slaat, “En Attente” bijvoorbeeld is een fraai uitgesponnen compositie met fraaie solo’s van Wooley en Vandermark. “Transition IV “ gaat op dezelfde voet door met spetterende solo’s van Wooley en vooral Vandermark die alles uit de kast haalt, daarom is hij een van mijn tenorhelden ! Een bijzonder geslaagd album, weliswaar niet voor de mainstream liefhebber maar dat is ook absoluut niet de doelgroep de Transatlantic Five, ik hoop alleszins dat er nog menig album mag volgen.

Jan van Leersum.